İzmir ili Bayraklı ilçesi sınırlarında gerçekleştirilen Yamanlar Dağı Yüzey Araştırması Dokuz Eylül Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Duygu Sevil Akar Tanrıver’in araştırma başkanlığında tamamı Dokuz Eylül Üniversitesi’nden mezun uzman bir ekip ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nce verilen izin ile 2022 yılından itibaren devam etmektedir. İzmir ve çevresi, Prehistorik Dönem’den itibaren doğal kaynakları, verimli toprakları ve stratejik konumunun etkisiyle birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Antik Çağ’daki ismiyle Smyrna, kuzey-güney yönünde yaklaşık 300 km uzunluğunda, 100 km genişliğindeki bir alanda Ege Denizi’nin doğu kıyısını oluşturan önemli bir yerleşimdir.

17. yüzyıldan itibaren gezginlerin ve araştırmacıların notları, 20. yüzyıldan itibaren ise bilimsel kazılar ile İzmir’de arkeolojik çalışmalar devam etmektedir. Stratejik konumu itibariyle birden fazla noktada yerleşim izleri görülen İzmir coğrafyasında, çevresinde yer alan arkeolojik verilerin araştırılarak yeni bulguların da ışığında kentin tarihçesine yeni katkılar sağlanması hedeflenmektedir.

Bu amaç doğrultusunda, İzmir hinterlandında yer alan Yamanlar Dağı’nda Smyrna’nın savunma tahkimatları üzerine araştırmalar devam etmektedir. Verimli Bornova Ovası ve her dönem stratejik önem taşıyan, Nif ve Manisa ovalarına açılan Belkahve geçidi sınır olarak değerlendirilmektedir. Güney ise Küçük Menderes Havzası’na geçiş için Arap ve Meles Çayları ile parçalanan iki vadi yoluyla sınırlanmaktadır.  Güneydoğu kısmı Sivrikaya, Kaynaklar Kalesi, Kaletepe üzerinde yer alan, özellikle Pers yönetimi altında savunma amacıyla güçlü bir şekilde istihkam edilen kaleler ile kontrol altında tutulmuştur. Kuzey sınırı ise, Yamanlar Dağı, Menemen Ovası ve civarından gelecek saldırılara karşı koymak için zayıf bir yapıda olmasının sonucu olarak Palaudis (Asartepe), Herakleia (Balıkkayası) ve Melanpagos (Gökkaya) kaleleri ile kontrol edilmiştir. Kaletepe, Çobanpınarı, Örnekköy Mezarlık Kale, Sancaklıkalesi (Adakale), Eski Smyrna (Büyükkale) körfeze ulaşmayı engelleyecek savunma noktalarıdır. Bayraklı Höyüğünün yamaçlarında yer alan bugün çarpık kentleşmenin yıkımına uğrayan Küçükkale ve Laka Köy’deki Aksertepe Kalesi son savunma noktaları olarak değerlendirilmektedir.

Yamanlar Dağı Yüzey Araştırması’ndaki araştırma hedeflerinden biri de ölü gömme gelenekleri doğrultusunda Eski Smyrna kuzey yamaçlarında yer alan ancak günümüzde korunamayan tümülüs mezarların incelenmesidir. Bu mezarlar arasında İzmir tarihinin en görkemli yapılarından biri olan Tantalos Mezarı’nın temelleri yer almakta ancak bu anıtsal yapı günümüze ulaşamamıştır. Antik Çağ’da birçok tümülüsün yer aldığı bu bölgede, bazı noktalarda korunabilen kalıntılar üzerinden araştırmalar devam etmektedir. Yamanlar Dağı Yüzey Araştırması, İzmir ve çevresindeki arkeolojik çalışmalara güncel değerlendirmeler ve yeni görüşlerle katkılar sağlamaktadır.

1-Büyükkale ve İzmir Körfezi’nin birlikte görünümü

2-Büyükkale Tahkimatı Duvar Örgüsünden Ayrıntı

3-Tantalos Mezarı

4-Beşiktaş Tepe

5-Çobanpınarı Tepe